Plastik cərrahiyyə

Plastik cərrahiyyə

Qədim dövrlərdən bəri insan həm fiziki, həm də mənəvi cəhətdən kamilliyə can atmışdır. Plastik cərrahiyyə nisbətən yeni bir yenilik kimi görünsə də, buna baxmayaraq, onun kökləri uzaq keçmişə gedib çıxır. Bəzi məlumatlara əsasən, bu təcrübə təxminən 4000 il əvvələ gedib çıxır. Bu gün biz tarixə maraqlı ekskursiya edəcəyik və plastik cərrahiyyənin inkişafı ilə tanış olacağıq.

Plastik cərrahiyyə min illər əvvələ gedib çıxır.

Deyirlər ki, plastik cərrahiyyə qədim Hindistanda yaranıb. Müasir plastik cərrahiyyənin sələfi olan əməliyyatlar antik dövrdə Aulus Korneli Sels tərəfindən aparılıb və öz tibbi traktatlarında bunları təsvir edib. Onun qələmindən qulaqların, dodaqların və burnun yenidən qurulmasını təsvir etdiyi "De Medicina" əsəri çıxdı. Tibb ensiklopediyası “Synagogue Medicae” Bizans dövründə tərtib edilmişdir. Onun bir sıra bölmələri üzün deformasiyalarının bərpası və aradan qaldırılması üsullarına həsr edilmişdir.

Orta əsrlərin qaranlıq dövründə bəşəriyyətin həyatı əsasən dini və mistik istiqamətdə gedirdi, bir qayda olaraq elmə yer yox idi; Papa III İnnokent öz qaranlıqlığını daha da irəli apardı - kilsə qanunları ilə o, hər cür cərrahi əməliyyatları ümumiyyətlə qadağan etdi.

Sonralar, İntibah dövrünün çiçəklənmə dövründə elmin dirçəldilməsi və inkişafı ilə bağlı bəzi məqamlar müşahidə olundu. Məsələn, 15-ci əsrdə italyan cərrah Antonio Branca ilk dəfə burnu bərpa etmək üçün əməliyyat etdi və alman həkimi Heinrich von Pfolspeindt 1460-cı ildə tibbi məsləhətlərdən ibarət əsərində cərrahiyyə texnikasını təsvir etdi. Bu, o dövr üçün həqiqətən də inqilabi yanaşma idi.

Təəssüf ki, Brankanın cərrahiyyə texnikası yalnız ölümündən sonra Avropada tanındı.

XV əsrdə Osmanlı İmperatorluğunda yaşamış cərrah Şerafeddin Sabuncuoğlunun “Imperial Surgery” əsərini yazdığı, burada başqa mövzularla yanaşı, göz qapağı əməliyyatı və jinekomastiya kimi mövzulara da toxunduğu da məlumdur.

Tibb bu sahədə daha bir mühüm addımı çox sonralar, artıq XVIII əsrdə, toxuma transplantasiyası metodu mənimsənildikdə atdı. Maraqlıdır ki, oxşar üsul artıq eramızdan əvvəl VIII əsrdə Qədim Hindistanda istifadə edilmişdir. Daha sonra Hind metodu kimi tanınan oxşar texnika əsrlər sonra, 1794-cü ildə “Calcutta Gentleman's Magazine” adlı jurnalda təsvir edilmiş və dərhal çox məşhur olmuşdur.

1869-cu ildə iki fransız həkimi - parisli Jan Kazimir Feliks Guyon və Cenevrə Jak-Lui Reverdin bu texnikanı öz klinik praktikalarında istifadə etdilər və onların sayəsində daha da inkişaf etdirildi.

1904-cü ildə ABŞ həkimi Uilyam Stüart Halsted müasir plastik cərrahiyyə üzrə təlim proqramlarının təməl daşı olan “Cərrahın təlimi” adlı əsərini nəşr etdi.

Plastik cərrahiyyənin inkişafında dönüş nöqtəsi uğurlarına təkan dünya müharibələrindən gəldi.

Plastik cərrahiyyə XX əsrin birinci yarısında iki dünya müharibəsi arasındakı dövrdə, müharibədə yaralanan əsgərlərin yaralarının və dərin yaralarının düzəldilməsi zərurəti yarandığı dövrdə sürətlə inkişaf etdi. Bu, həm də plastik cərrahiyyə praktikasına müxtəlif yeni cərrahi üsulların tətbiq olunduğu dövr idi. Bu üsullar əvvəlkilərdən ilk növbədə onunla fərqlənirdi ki, əməliyyat zamanı xəstələrə öz qanları köçürülürdü ki, bu da köçürülmüş toxumaların kök almasına kömək edirdi. Eyni dövrdə anesteziya və antiinflamatuar profilaktika böyük irəliləyişlər əldə etdi.

1942-ci il plastik cərrahiyyə tarixində dönüş nöqtəsi oldu - bu sahə universal diqqət obyektinə çevrildi, bundan sonra onun populyarlığında misli görünməmiş artım oldu. Buna səbəb Britaniya Döyüşündə yanıq xəsarətləri alan Britaniya Silahlı Qüvvələrinin hərbi pilotları üzərində aparılan uğurlu əməliyyatlar olub. Əməliyyatları Kraliça Viktoriya Xəstəxanasında cərrahlar Macindoe və Gillies həyata keçirib. Hətta “Guinea Pig” adlı bir cəmiyyət yaradıldı, idarə olunan pilotlar da üzv oldular. Bu, dünyanın ilk xəstə dəstək qrupu oldu və bu gün də aktivdir.

1946-cı ildə plastik cərrahiyyəyə həsr olunmuş “Journal of Plastic and Reconstructive Surgery” elmi jurnalı ilk dəfə nəşr olundu. Sonrakı onilliklərdə insanlar getdikcə daha çox dərk edirlər ki, plastik cərrahiyyə vasitəsilə qəbuledilməz xarici görünüşün dəyişdirilməsi mənlik imicini müsbət istiqamətdə dəyişir və həyatda uğur qazanmağa kömək edir.

Bu, bu günə qədər davam edən müasir plastik cərrahiyyənin çiçəklənməsi idi.

Və nəhayət, daha bir maraqlı fakt: 1967-ci ildə doktor Tomas Kronin şöhrəti dərhal bütün dünyaya yayılan silikon döş implantları icad etdi.

Mənbə: thehealthclinic.eu